Dis weer ATKV redenaars en die temas is weereens idiome. Hier het ek ‘n lysie van die idiome en verklarings van die idiome.

Sommige het ek in die HAT opgespoor, sommige in die boekie Afrikaanse Spreekwoorde en Uitdrukkings van Kritzinger en Sabbagha.

GRAAD 1 – 3

1. Ledigheid is die duiwel se oorkussing. Betekenis: As ‘n mens niks te doen het nie, kom hy in allerlei versoekings.
2. As die vlooi byt moet jy krap. Betekenis: As dit nie anders kan nie, moet jy maar!
3. Elke haan is koning op sy eie mishoop. Betekenis: Elkeen voel baas op sy eie gebied.
4. As twee hande mekaar was, word albei skoon .Betekenis: As die een die ander help word albei bevoordeel.
5. Om van ‘n padda vere te probeer pluk. Betekenis: Iets wat onmoontlik is/ die onmoontlike te probeer doen

GRAAD 4 – 5

1. Bloed kruip waar dit nie kan loop nie. Betekenis: Vir bloedverwante doen ‘n mens altyd meer as vir ander.
2. Die pap dik aanmaak. Betekenis: Iets oordryf.
3. Wie wind saai sal storm maai. Betekenis: Wie kwaad stig sal ‘n slagoffer daarvan word.
4. Jou eie boontjies uitdop. Betekenis: Jy is die een wat aanspreeklik is vir jou eie dinge.
5. Die oggendstond het goud in die mond. Betekenis: Dis aangenaam, gesond en voordelig om vroeg op te staan.

GRAAD 6 – 7

1. Iemand se achilleshiel. Betekenis: Iemand se kwesbare (swak) plek.
2. As die hoenders tande kry: Betekenis: Dit sal nooit gebeur nie.
3. ‘n Man van twaalf ambagte en dertien ongelukke. Betekenis: Iemand wat niks behoorlik kan doen nie.
4. Haastige hond verbrand sy mond. Betekenis: ‘n Mens moenie oorhaastig optree nie.
5. Elke bobbejaan het sy krans. Betekenis: Persone met dieselfde geaardheid gaan graag met mekaar om; (birds of a feather flock together)

GRAAD 8 – 9

1. Mens vang meer vlieë met heuning as asyn – vriendelikheid kry meer reg as onvriendelikheid.
2. Elke man soen sy vrou op sy eie manier – elke mens doen ‘n ding op sy eie manier
3. Benoude katte maak benoude spronge –  iemand wat bedreig word, sal buitengewone aksies oorweeg
4. Dis maklik gesê maar die eend lê die eier – die makliker gesê as gedoen
5. Die verste berge is altyd die blouste – onbereikbare dinge lyk die aantreklikste

GRAAD 10 – 12

1. Adam sê dis Evan en Eva sê dis die slang:  niemand wil verantwoordelikheid neem as daar probleme kom nie/ iemand verontskuldig homself.
2. Hunker na die vleispotte van Egipte : hunker na ‘n vorige bedeling wat kwansuis beter was/ terugverlang na ‘n vroeër tyd van geluk
3. Baantjies vir boeties: nepotisme/ poste vir familie en vriende.
4. ‘n Saak blou-blou laat : ‘n saak wat aangeroer moet word, ignoreer.
5. Dis die klein jakkalsies wat die wingerd verniel : ‘n groot projek kan deur klein foute gekelder word/ klein foutjie kan tot groot moeilikheid lei.

Hoe gemaak om van ‘n idioom tot by ‘n standpunt te vorder wat jy kan beredeneer?

1. Probeer elke idioom mooi verstaan en kyk of dit op die kind se lewe toegepas kan word. Hou die toespraak binne die kind se ervaringsveld! Hoe ouer die kind, hoe wyer kan jul die net gooi. Byvoorbeeld: ‘n Graad eentjie weet nie wie Bill Gates is nie; ‘n Graad 7 kind wel. Hou dit in gedagte wanneer aanhalings gebruik word.
2. Formuleer julle eie standpunt.
3. Kry so drie punte wat jul standpunt ondersteun.
4. Kry ‘n geloofwaardige bron om elke standpunt te ondersteun.
5. Dink aan ‘n treffende inleiding, soos ‘n grappie, aanhaling of gediggie.
6. Sorg dat jou slot weer by jou standpunt aansluit en som die drie punte kortliks op.
7. Eindig met ‘n treffende slotgedagte.

Voorbeeld: gr 1 tot 3  “Ledigheid is die duiwel se oorkussing.”

Eerstens maak mens so ‘n rowwe buitelyn van ‘n toespraak, byvoorbeeld:

Standpunt: Die duiwel sukkel maar met kinders wat lees, want ‘n kind wat lees is nooit ledig nie.

1. ‘n Leser lê dalk op sy bed, maar in sy kop is hy op ‘n fantasiereis. Onbereikbaar vir die verleiding wat die duiwel vir hom gereed hou.
2. ‘n Leser is besig met ‘n span denkbeeldige vriendskappe. Boeke help hom om die koppe van boelies en slegte maats te klim. Harry Potter, Trompie en Kuifie leer hom om hierdie skobbejakke te vermy.
3. ‘n Leser is besig om aan sy toekoms te werk: fantasie is die grondslag van nuwe uitvindings en kreatiewe oplossings van probleme. China het onlangs eers fantasie verhale vir kinders aangemoedig, nadat studies gewys het dat Chinese kinders minder kreatief as hul Amerikaanse maats is. Lees-lees word kinders die uitvinders van more.

Slot: Stop ‘n kind ‘n boek in die hand en jy jaag die duiwel stert tussen die bene weg.

Met hierdie rowwe raamwerk kan mens nou vleis aan die been sit. Soek na aanhalings of inligting op enige soekenjin. Skryf korter eerder as langer sinne.

Die toespraak:

“Weet jy wat doen Gouelokkies?
Sy eet van die bere se vlokkies
Sy raak aan die slaap
En word amper gekaap
Deur bere wat loop op hul sokkies.”
So skryf Fred Walters oor een van my heldinne in die Nuwe Kinderverseboek.
Voorsitter en maats,
Ek is mal oor feeverhale. Ek kan die stories oor en oor lees. My ma gee glad nie om dat ek ‘n boekwurm is nie. Sy sê dat boekwurms nie op die duiwel se spyskaart nie nie. En nee, ‘n leser is nie ledig nie. Ons is besig! Jy glo my nie? Luister dan hier.

In die eerste plek neem boeke ons op reis. Daar’s nie ‘n kat se kans dat die duiwel ons kan inhaal nie…. (nog so twee sinne plus ‘n bron)

Tweedens ontmoet boekwurms gedurig nuwe maats. Hulle wys ons hoe om boelies uit te oorlê…..(nog twee sinne plus ‘n bron)

Derdens maak stories ons gereed vir die lewe. Fantastiese avonture en ongelooflike verhale leer ons om buite die boksie te dink. Ons raak so kreatief, dat ou Niek ons met niks kan verlei nie…. (nog twee sinne plus ‘n bron)

Dames en here, kom ons vat saam: Lesers is ‘n groot kopseer vir die duiwel. Ons is die ongemaklikste oorkussing wat daar is, want ons koppe is heeltyd besig met wonderlike reise, skerp boekemaats en fantastiese avonture. Ja-nee, met Harry Potter, Kuifie en Trompie  aan my sy, jaag ek alle stoutigheid stert tussen die bene warmplek toe.

***

Enige van die idiome hier bo kan op hierdie manier tot ‘n groot aantal standpunte en toesprake verwerk word.

Sterkte!